Ostryż długi (Curcuma longa L.) zwany kurkumą lub szafranem indyjskim należy do rodziny imbirowatych. Roślina ta jest uprawiana w krajach o gorącym, subtropikalnym klimacie głównie w Azji południowo – wschodniej (Indonezja, Tajlandia, Wietnam, Filipiny). Ważnym jego producentem są Chiny, ale światową potęgę w jego uprawie stanowią Indie. Kłącze kurkumy jako przyprawę stosuje się głównie w kuchni azjatyckiej dla nadania żywności żółtej barwy oraz charakterystycznego smaku i zapachu. Kurkuma znalazła zastosowanie również jako barwnik w przemyśle tekstylnym, a także jako substancja o działaniu leczniczym.
Kurkuma i początki jej popularności
Historia leczniczego wykorzystania kurkumy sięga 5000 lat wstecz. W starożytnej medycynie chińskiej i indyjskiej kurkumę stosowano do leczenia niestrawności, kolki, bólów zębów i bólów klatki piersiowej. Zalecano ją również w przypadku dolegliwości związanych z wątrobą, żołądkiem, a także w przypadku leczenia ran i blizn. Do Europy kurkumę sprowadzano drogą lądową już w XIII wieku za sprawą arabskich kupców, jednak dopiero w XV wieku Vasco da Gama ułatwił handel przyprawami dzięki odkryciu drogi morskiej łączącej Europę z Indiami. Największą popularność kurkuma zyskała w XVIII wieku, kiedy Brytyjczycy przywieźli ją do Europy w mieszance przyprawowej „curry powder”.
Znaczenie żywieniowe i zdrowotne kurkumy
Kłącze kurkumy posiada wiele zalet żywieniowych. Jest bogatym źródłem energii: 100 g dostarcza ok. 390 kcal. Cechą charakterystyczną jest również wysoka zawartość węglowodanów, głownie skrobi (69,4%). Zawiera białko w ilości 6,3% oraz 5,1% tłuszczu. Spośród składników mineralnych można wyróżnić: wapń, żelazo, potas i sód. Witaminy występujące w kurkumie to: tiamina (0,09 mg/100 g), ryboflawina (0,19 mg/100 g), niacyna (4,8 mg/100 g) i kwas askorbinowy (50 mg/100 g).
Kurkumina jest głównym żółtym pigmentem obecnym w kłączach kurkumy i pokrewnych gatunków. Stosowana jest jako przyprawa, głównie do barwienia potraw. Stwierdzono, że kurkumina wykazuje zarówno aktywność antyoksydacyjną, przeciwzapalną, przeciwwirusową, antybakteryjną, przeciwgrzybiczną, a także przeciwnowotworową. Z uwagi na te właściwości wykorzystywana jest w leczeniu wielu chorób, takich jak: cukrzyca, astma, artretyzm, miażdżyca, choroby neurodegeneracyjne oraz inne choroby przewlekłe – nowotwory.
O przyjemnym aromacie kurkumy świadczy obecność olejków eterycznych w ilości od 2 do 14%, w tym turmeronu, atlantonu i zingiberonu. Składniki te również wykazują właściwości lecznicze, a nawet w pewnych warunkach mogą stanowić główny aktywny komponent kłącza. Dodatkowo kłącze kurkumy zawiera oporne na temperaturę białko, które jest nawet bardziej skuteczne przeciw reaktywnym formom tlenu (zwłaszcza rodnikowi ponadtlenkowemu) niż sama kurkumina. Jest również bardziej efektywne w hamowaniu uszkodzeń DNA przez reaktywne formy tlenu. Tradycyjnie kłącze kurkumy stosuje się w stanach zapalnych żołądka i jelit, wzdęciach, krwotokach, trudnościach menstruacyjnych i żółtaczce.
Jaka jest zalecana dzienna podaż kurkuminy?
Kurkumina jest słabo przyswajalna przy stosowaniu doustnym. Przechodzi przez przewód pokarmowy w większości niezmieniona. Ta część, która zostaje wykorzystana przez organizm, jest aktywnie metabolizowana przez śluzówkę jelita, a także wątrobę. Tylko ślady przedostają się do krwi. Jednakże absorpcję kurkuminy przy podaniu doustnym można zwiększyć poprzez jednoczesne podanie piperyny (związku izolowanego z pieprzu czarnego). W badaniach naukowych wykazano, że piperyna zwiększa dostępność podanej doustnie kurkuminy 2000 razy bez skutków ubocznych. Na podstawie obserwacji klinicznych określono również zalecaną dawkę kurkuminy w wysokości 400-600 mg trzy razy dziennie.
Źródła:
- S. Przybylska. Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy. Probl Hig Epidemiol 2015, 96(2): 414-420
- J. M. Jankowski. Kurkuma jako lek przeciwzapalny i przeciwnowotworowy. Postępy Fitoterapii 2/2004, s. 87-90
- K. Terlikowska, A. Witkowska, S. Terlikowski. Kurkumina w chemoprewencji raka piersi. Postępy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: 571-578
Źródło zdjęcia: Photo by Osha Key on Unsplash
Spodobał ci się nasz artykuł? Już teraz na naszym blogu możesz przeczytać więcej.