Jak skutecznie walczyć z otyłością wśród dzieci – krótkie przedstawienie roli szkoły i roli rodziców
Otyłość wśród dzieci i młodzieży to problem, o którym mówi się coraz częściej i który narasta już od kilkunastu lat wraz z bogaceniem się społeczeństwa, promowaniem wygodnego stylu życia, ograniczaniem aktywności fizycznej i zwiększaniem się ilości dostępnej na rynku żywności gotowej oraz przetworzonej.
Jest wiele przyczyn występowania otyłości zarówno wśród dorosłych jak i dzieci. Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie i każdy powinien uzyskiwać jak najlepszą pomoc oraz dostęp do edukacji żywieniowej.
Rola szkoły w kształtowaniu postaw prozdrowotnych
Państwo, któremu zależy na zdrowiu swoich obywateli powinno w to zdrowie inwestować. Niezbędna do tego jest regularna edukacja rodziców oraz ich dzieci, a także dostęp do jak najlepszej jakości żywności w szkole. Rodzice i dzieci, którzy nie wiedzą jak prowadzić swoją dietę i co zmienić w swoim odżywianiu powinni mieć możliwość bezpłatnego dostępu do konsultacji z dietetykami oraz psychodietetykami. Regularna aktywność fizyczna jest niezbędna i również wpływa na stan zdrowia dzieci, jednak forma w jakiej jest ona prowadzona aktualnie w szkołach często zniechęca do sportu i piętnuje osoby mniej wysportowane i o słabszej kondycji. Istnieje wiele różnych rodzajów aktywności fizycznej, które dzieci mogą uprawiać samodzielnie na świeżym powietrzu czy w formie zajęć zorganizowanych, takich jak judo, karate czy taniec. Szkoła nie zapewnia takiej różnorodności, przez co nie potrafi zainteresować dziecka regularnym uprawianiem sportu. Wskazywanie kolejnych specjalnych godzin zajęć sportowych dla grup osób z nadwagą czy otyłością stanowi wyłącznie element stygmatyzowania osób o innym niż zalecany przez normy wyglądzie. Wśród dzieci z nadwagą często są osoby, które częściej uprawiają sport i są bardziej świadome w zakresie zdrowego odżywiania niż szczupłe dzieci. Nie można z góry zakładać, że dziecko szczupłe nie stanie się w przyszłości osobą otyłą i nie potrzebuje wiedzy w zakresie prawidłowego żywienia. Każdy program profilaktyczny powinien być skierowany do wszystkich dzieci i dostosowany do poszczególnych etapów ich rozwoju.
Szkoła jako instytucja powinna być miejscem, które uczy młodego człowieka tolerancji nie tylko dla ludzi o innym wyznaniu, kolorze skóry czy orientacji seksualnej, ale również dla tych o innym wyglądzie. Ustalenie średnich norm wyglądu, zachowań czy rozwoju mogłoby być przydatne, gdyby osoby korzystające z tych norm poświęcały czas osobie, która tych norm nie spełnia by ją poprawić i dla dobra Państwa umieścić w zalecanych widełkach. Tak się nie dzieje i podczas kontaktu ze specjalistami młody człowiek otrzymuje informacje, że jest za chudy albo za gruby i powinien to zmienić. Celem nowoczesnej edukacji żywieniowej oraz profilaktyki zdrowia powinno być wyłącznie pokazywanie różnorodności dostępnego pożywienia, różnic między prawdziwą żywnością a jej sztucznymi zamiennikami, uczenie, że żywność kupowana lokalnie ma wyższą wartość zdrowotną oraz stanowi możliwość wspólnego rozwoju dla mieszkańców wsi, miasteczek i dużych miast. Misją szkoły powinno być zapewnienie dzieciom i młodzieży dostępu do żywności najwyższej jakości, nie do żywności przetworzonej, wysokokalorycznej i bezwartościowej.
Rola rodziców w edukacji zdrowotnej dzieci
Bardzo istotne w skutecznej edukacji żywieniowej jest uświadomienie sobie roli rodzica i szkoły w kształtowaniu postaw prozdrowotnych dziecka. Uważam, że główne zadanie spoczywa w tym aspekcie na rodzicach. To przede wszystkim rodzice uczą dzieci szacunku do jedzenia, sztuki wybierania tego co zdrowsze i niemarnowania jedzenia. Szkoła może promować poszczególne postawy poprzez różne inicjatywy, jednak w żaden sposób nie zastąpi działań rodziców.
Problemem wielu rodziców jest nauczenie dziecka regularnego odżywiania, jedzenia żywności wartościowej zamiast słodyczy, a także szacunku do każdego posiłku, który dostaje. W świecie, w którym wyrzucamy jedzenie, które nam się nie podoba, bo zaraz możemy zamówić inne, jest to bardzo trudne. Dzieci uczą się relacji z pożywieniem właśnie od swoich rodziców. Małe dziecko nie wie jeszcze czym są cukry proste, syrop glukozowy czy tłuszcze utwardzane. Jeżeli od momentu wprowadzania do diety pokarmów stałych nie zostanie nauczone jak największej ilości różnorodnych smaków i tekstur produktów z każdym etapem jego rozwoju nauka różnorodności będzie coraz trudniejsza. Będzie wybierało produkty miękkie i zmiksowane, których nie trzeba gryźć oraz słodkie, bo ten smak będzie zawsze dla niego najprzyjemniejszy. Dlatego już nawet u kilkuletnich dzieci problemem staje się uzależnienie od cukru i brak zainteresowania prawdziwą żywnością. Instytucje takie jak szkoły, przedszkola czy żłobki nie mogą zmusić dziecka do jedzenia, dlatego uważam, że to rolą rodzica jest wychowanie dziecka lubiącego jedzenie.
Sztuka kulinarna jak każda umiejętność nabywana z doświadczeniem pokazuje, że jest wiele momentów, w których nie można się poddawać i należy próbować dalej, aż w końcu się uda. To też jest rolą rodzica by pokazywać dziecku, że nie wszystko co jest ładne jest zdrowe. Wchodząc do sklepów widzimy produkty pięknie zapakowane, a zawartość w środku opakowania również wygląda idealnie i zachęca do jedzenia. Prawdziwe jedzenie nie zawsze jest ładne, obiad nie zawsze się uda, ale w dalszym ciągu jest efektem włożonej pracy i naszego wysiłku, by zrobić coś dla kogoś. Jest również formą wspólnego spędzania czasu i uczenia się współpracy.
Uważam, że dzieci pomimo tego że nie lubią różnych produktów i kręcą nosem na różne smaki są bardzo uważnymi obserwatorami dorosłych, uwielbiają się uczyć i poznawać nowe rzeczy. Poprzez zabawę poznają świat również ten żywieniowy. Warto uczyć je również w domu i w szkole, że to nie masa ciała i wygląd są najważniejsze dla ich zdrowia, ale to co jedzą. To jaki rodzaj żywności wybierają i jaka jest jej jakość ma największe znaczenie.
Polecane książki z przepisami dla całej rodziny:
- Szkoła na widelcu. Najlepsze przepisy dla całej rodziny. Autorzy: Grzegorz Łapanowski, Maia Sobczak
- Dzieci w kuchni Szkoła gotowania krok po kroku. Autor: Licia Cagnoni
- Małe rączki w kuchni. Książka nie tylko kucharska. Autor: Annabel Woolmer
- Gotuj zdrowo dla całej rodziny. Autor: Jamie Oliver
- Gotuj z dzieckiem. 30 przepisów dla młodych kucharzy
Literatura:
- Woźniak-Holecka J., Sobczyk K. Organizacja szkolnej edukacji zdrowotnej dotyczącej otyłości u dzieci. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine 2013, Vol. 16, 4, 64-70
- Sosnowska-Bielicz E., Wrótniak J. Nawyki żywieniowe a otyłość dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Lubelski Rocznik Pedagogiczny. 2013. T. 32
- Pietrzak A. (2020). Otyłość dziecięca w perspektywie psychospołecznej. Rola edukacji żywieniowej, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”. Vol. 15, 4(58), 23-37. DOI: 10.35765/eetp.2020.1558.02
- https://www.euro.who.int/en/health-topics/noncommunicable-diseases/obesity/data-and-statistics